Autonome medewerkers zijn gezonder en gelukkiger

Medewerkers hebben waardering, autonomie en betrokkenheid van leidinggevende nodig om het werk als betekenisvol te ervaren. Want medewerkers die ervaren dat zij betekenisvol werk doen melden zich minder vaak zien en blijven langer bij een bedrijf. Autonomie is een belangrijk onderdeel om het werk als betekenisvol te ervaren. Ook zorgt het ervoor dat de werkdruk onder het personeel verlicht. Lees verder om te ontdekken waarom. 

De werkdruk in Nederland is hoger dan ooit tevoren, mede dankzij de coronacrisis en de krapte op de arbeidsmarkt. Dat is zorgelijk, want het leidt tot ziekteverzuim en langdurige uitval. En daarmee ook tot economische schade voor veel ondernemers. Werkdruk alleen zorgt meestal niet voor uitval. In 2020 gaf 34% van alle werkenden aan dat de werkdruk hoger is dan ooit door de coronacrisis. Dit bleek uit onderzoek van het CNV onder een representatieve groep van 2.500 leden. 1 op de 5 medewerkers stond meer onder druk om goed te presteren op het werk. 11% zat tegen een burn-out aan en bij 21% was het ziekteverzuim op het werk gestegen. 16% van de ondervraagden zei uitgeput te zijn, vanwege de hoge werkdruk als gevolg van de crisis.

Hogere eisen, minder vrijheid

We zijn inmiddels een paar lockdowns verder en er is geen reden om aan te nemen dat de werkdruk in Nederland sindsdien is gedaald. Integendeel: de economie trekt weer aan, het personeelstekort stijgt en de werkdruk ook. En uit een onderzoek van TNO uit 2019 blijkt dat er al veel langer steeds hogere eisen aan medewerkers worden gesteld en zij steeds minder vrijheid krijgen om zelf te bepalen hoe ze hun werk uitvoeren. Dat leidt tot een situatie waarin veel moet en weinig mag. Met negatieve gevolgen voor de werkbeleving van medewerkers.

Autonomie op werk is een basisbehoefte

Intensief werken hoeft geen probleem te zijn. Of iemand kan omgaan met de eisen die zijn of haar werk stelt, hangt af van de steun op de werkvloer, van de leidinggevende en collega’s. Maar vooral de mate waarin hij of zij het werk zelf kan indelen en inrichten. Dat geeft de energie om er iedere dag met frisse moed tegenaan te gaan. Volgens evolutionair psycholoog Mark van Vugt is autonomie een psychologische basisbehoefte van de mens, naast verbondenheid en vakmanschap. Om te zorgen dat mensen gezond blijven, goed presteren, floreren en betekenis uit hun werk halen, is het van belang dat deze basisbehoeften worden vervuld. Daarnaast zien wij dat autonomie ook een belangrijk onderdeel is om je werk als betekenisvol te ervaren.

Technologie bepaalt het tempo

Dat de autonomie al jaren sluipenderwijs afneemt, kan een gevolg zijn van technologische ontwikkelingen, waardoor grenzen tussen werk en privé vervagen en steeds vaker real time geleverd moet worden. De technologie bepaalt het tempo, in plaats van de medewerker. Maar is het niet juist die technologie die ervoor zorgt dat medewerkers hun tijd flexibel kunnen inrichten? Ze kunnen immers werken waar en wanneer ze willen? Dat lijkt zo, maar het is een schijnautonomie. Medewerkers worden niet betaald voor aanwezigheid, maar voor prestaties. Werk wordt georganiseerd rondom opgelegde targets, deadlines en de eigen verantwoordelijkheid die te halen. Dat leidt tot extra werkuren: het werk moet af, zelfs in eigen tijd. Dus wordt er overgewerkt, en hoe! In juli 2017 bleek al dat Nederlandse werknemers voor ruim 20 miljard euro aan vrijwillig (dus onbetaald) overwerk verrichten. En toen was er nog niet eens sprake van verplicht thuiswerken om besmettingen te voorkomen.

Overwerken is ongezond

Structureel overwerken – of je het nu vrijwillig doet of niet - blijkt nogal schadelijk voor de gezondheid. Werk is een inspanning waarvan iedereen moet herstellen. Werk je over, dan is er minder tijd voor dit herstel en ontstaat een hoger risico op een burn-out. Het leidt daarnaast tot ongezond leven: minder bewegen, ongezonder eten en slechter slapen. Bovendien lijden relaties en sociale contacten onder het vele werken.
En ook als we niet bewust overwerken blijft het voor veel medewerkers moeilijk om zich los te maken van hun werk. De berichtenstroom via mail, app en telefoon blijft doorgaan, het is voor velen lastig die berichten te negeren. Er is een sociale druk om snel te reageren. We voelen ons verplicht bereikbaar te zijn. Dat is vermoeiend.

Recht op onbereikbaarheid

Op dit moment buigt de Tweede Kamer zich daarom over een wetsvoorstel waarmee werknemers zich vanaf 1 januari 2022 kunnen beroepen op het wettelijke recht om buiten kantooruren onbereikbaar te zijn. Indiener Gijs van Dijk van de PvdA zegt dat de coronacrisis de noodzaak van zo’n wet alleen maar groter maakt: “We hebben het afgelopen jaar veel thuisgewerkt. En dat was lang niet altijd makkelijk. De grens tussen werk en privé is steeds vager geworden. Terwijl het voor onze gezondheid juist heel belangrijk is dat we ons werk soms ook even kunnen loslaten.”

Hoofd leegmaken

Veel bedrijven zoeken naar manieren om de werkdruk te verlichten. Zo speelde de Ondernemingsraad van Porsche met de gedachte om mails die buiten werktijd worden ontvangen simpelweg te wissen. Nu al kunnen bij Porsche-moeder Volkswagen de werknemers in hun vrije tijd geen mails meer lezen of beantwoorden. Ook Lidl België en Luxemburg kent een beleid waarbij medewerkers tussen 18 en 7 uur geen interne mail meer kunnen sturen en ontvangen. “Zo geven we onze medewerkers de kans om hun hoofd volledig leeg te maken,” aldus een woordvoerder.

Keurslijf

Kortom: ons werk wordt steeds intenser, waardoor de autonomie van werkenden onder druk komt te staan. Maatregelen die organisaties treffen om dit tegen te gaan, zijn veelal instrumenteel van aard. Het is de vraag of die het doel zullen dienen. Het verbod om ‘s avonds bijvoorbeeld je mail te beantwoorden, is heel nobel. Maar voor de avondmensen onder ons een doorn in het oog. Zij worden min of meer gedwongen in het ‘ouderwetse 9-tot-5-keurslijf’ te lopen en hun autonomie wordt daarmee eerder ingeperkt.

Betekenisvol en inspirerend

Zelfstandige medewerkers zijn gezonder en gelukkiger: autonomie is het antwoord op hoge werkdruk. In plaats van nog meer regels en procedures in het leven te roepen, zou je als werkgever eens kunnen kijken naar de beslissingsbevoegdheid bij mensen, de invloed die zij op hun werk kunnen uitoefenen en de ruimte die je ze geeft. En probeer dan te achterhalen of ze echt doen waar ze goed in zijn en of ze hun werk als betekenisvol en inspirerend ervaren.